Στην Ελλάδα θέλω να γυρίσω και πρέπει να γυρίσω όσο το δυνατό γρηγορότερα, γιατί αν δεν γυρίσω, σα συγγραφέας είμαι χαμένος. [...] Είκοσι χρόνια μακριά από την Ελλάδα - δε μπορώ πια να είμαι έλληνας συγγραφέας. [...] Αν ήμουνα γιατρός, μηχανικός, τορναδόρος ή καστανάς, δε θα μου χρειαζόταν και πολύ να γυρίσω στην Ελλάδα [...] θα μπορούσα να ζήσω (έξω), όπως έζησαν εκατομμύρια ξενιτεμένοι έλληνες. Αλλά ξενιτεμένος συγγραφέας δεν ξέρω αν υπήρξε - μονάχα από τη ρίζα σου μπορείς να τρέφεσαι». Ένας ακόμη καρπός της εικοσαετούς σχεδόν έρευνας του Νίκου Γουλανδρή είναι το βιβλίο 491 δελτία (1930 - 1975) για τον Δημήτρη Χατζή - μια συλλογή πρωτογενούς υλικού για τη ζωή και το έργο ενός από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς νεοέλληνες συγγραφείς. Το υλικό αυτό προέρχεται από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας στην Αθήνα, την Εθνική Βιβλιοθήκη και τα Εθνικά Αρχεία της Ουγγαρίας, το αρχείο του Συλλόγου Πολιτικών Προσφύγων της Ελλάδας στην Ουγγαρία, το φάκελο της οικογένειας Γεωργίου Δ. Χατζή και άλλες δημόσιες και ιδιωτικές πηγές. Ο κύριος όγκος του υλικού αφορά τα χρόνια της πολιτικής προσφυγιάς - μοίρα κοινή για εξήντα με εβδομήντα χιλιάδες Έλληνες: από το 1948 ίσαμε τον οριστικό επαναπατρισμό τους το 1975. Τα γραπτά και φωτογραφικά τεκμήρια της συλλογής αποτυπώνουν, άλλοτε εύγλωττα κι άλλοτε υπαινικτικά, στιγμές από την ιδιωτική και δημόσια διαδρομή μιας πολυσχιδούς προσωπικότητας: του δημοσιογράφου, πεζογράφου, ερευνητή φιλόλογου - πρωτίστως όμως του ανθρώπου με το ασίγαστο πάθος για αναζήτηση και διερεύνηση του «πολιτικο -ιδεολογικού χώρου της αριστεράς» και του «νέου ελληνισμού». «Αν θέλω να έρθω στην Ελλάδα, δεν είναι για να περάσω καλύτερα [...], δεν είναι καμιά νοσταλγία για τα λιμανάκια και τα προβατάκια - είναι γι' αυτή την θανάσιμα επιτακτική ανάγκη που νιώθω: να δοκιμάσω στην πράξη, αν αυτά που σκέφτομαι είναι χρήσιμα στην Ελλάδα.